Έρχονται Χριστούγεννα.....

Κυριακή 18 Δεκεμβρίου σήμερα. Αλλά θα μου πείτε ότι το ξέρετε! Σε μια εβδομάδα έχουμε Χριστούγεννα. Και αυτό το ξέρετε! Ξέρετε όμως πως γιορτάζουν τα Χριστούγεννα στην Ελλάδα και στον κόσμο και τι προετοιμασίες κάνουν; Ας μάθουμε ορισμένα από αυτά μέσα από τη σχολική εφημερίδα του σχολείου της κόρης μου με τίτλο "Τα Σαϊνια". Συντάκτες; Οι μαθητές της έκτης δημοτικού.

Στην Ελλάδα μιλάμε για τις "Γιορτές" κι αναφερόμαστε στην εορταστική περίοδο για τα Χριστούγεννα, την Πρωτοχρονιά και τα Φώτα ή Θεοφάνεια. Παραδοσιακά η περίοδος αυτή διαρκεί 12 μέρες και υπάρχουν πολλά έθιμα συνδεδεμένα με αυτή, αλλά πολύ παλιά κι άλλα σχετικά πρόσφατα, όπως το στόλισμα του χριστουγεννιάτικου δέντρου και η γαλοπούλα στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι. 

Ιστορικά η γέννηση του Χριστού κανονίστηκε το 354 μ.Χ. να εορτάζεται στις 25 Δεκεμβρίου, την ίδια μέρα που γιορτάζονταν η γέννηση του παλαιότερου Θεού Μίθρα, του "αήττητου Θεού Ήλιου", που ήταν θεός όλων των ηλιακών θεοτήτων της ειδωλολατρίας. Με την αλλαγή και την στροφή των ανθρώπων προς άλλου θεούς, ο "Αήττητος Θεός Ήλιος", έπεσε και τη θέση του πήρε ο Χριστός.

Το Χριστόψωμο είναι ένα από τα πιο όμορφα έθιμα των Χριστουγέννων και το συναντάμε σε όλη την Ελλάδα με μικρές διαφορές από περιοχή σε περιοχή. Όμως, σε όλες του τι παραλλαγές πρόκειται για ένα στρογγυλό ψωμί διακοσμημένο περίτεχνα.

Στην Κρήτη το ζύμωμα είναι μια ιεροτελεστία. Χρησιμοποιούν ψιλοκοσκινισμένο αλεύρι, ροδόνερο, μέλι, σουσάμι, κανέλα και γαρίφαλα. Πλάθουν το ζυμάρι και παίρνουν τη μισή ζύμη και φτιάχνουν μια κουλούρα. Με την υπόλοιπη φτιάχνουν σταυρό με λουρίδες από ζύμη. Στο κέντρο βάζουν ένα άσπαστο καρύδι. Στην υπόλοιπη επιφάνεια σχεδιάζουν σχήματα με το μαχαίρι ή το πιρούνι, όπως λουλούδια, φύλλα, καρπούς, πουλάκια. Το κόβουν ανήμερα τα Χριστούγεννα, δίνοντας πολλές ευχές. 

Τα παραδοσιακά γλυκά των γιορτών είναι τα μελομακάρονα, οι κουραμπιέδες, τα σαρίκια, οι λουκουμάδες, η Βασιλόπιτα. Τα μελομακάρονα βουτιούνται σε μέλι και πασπαλίζονται με κοπανισμένο καρύδι, σησάμι και κανέλα. Οι κουραμπιέδες έχουν αγνό βούτυρο, ρακί, αμύγδαλα, ζάχαρη άχνη. Η ζάχαρη συμβολίζει τα χιονισμένα βουνά της εποχής.Οι δίπλες είναι από φύλλο ζύμης, τηγανίζονται σε καυτό λάδι και πασπαλίζονται με κανέλα και καρύδι.

Στο Ηράκλειο της Κρήτης υπάρχει και το έθιμο της μπουγάτσας, όπου οι κάτοικοι καταναλώνουν ανήμερα της Πρωτοχρονιάς μεγάλες ποσότητες μπουγάτσας θέλοντας να είναι γλυκιά η πρώτη τους γεύση. Μάλιστα σε όλους τους δρόμους του Ηρακλείου την παραμονή της Πρωτοχρονιάς στήνονται υπαίθριοι πάγκοι για την διανομή της μπουγάτσας.

Σήμερα όλοι αγοράζουν και στολίζουν χριστουγεννιάτικα δέντρα, είτε φυσικά είτε τεχνητά. Συνήθως στολίζονται λίγες μέρες πριν τα Χριστούγεννα και παραμένουν στα σπίτια μέχρι τα φώτα. Παλαιότερα αυτό το έθιμο δεν υπήρχε και σε πολλές περιοχές της Ελλάδας στόλιζαν καραβάκια. Το έθιμο του χριστουγεννιάτικου δέντρου πιστεύεται ότι έχει έρθει από τη Δύση αλλά σήμερα έχουμε αποδείξεις ότι αυτό υπήρχε ήδη στην αρχαία Ελλάδα, όπου τα παιδιά στην αρχή του χρόνου περιφέρονταν στους δρόμους κρατώντας στολισμένα κλαδιά δέντρων και τραγουδώντας τον Ειρεσιώνη, τα αρχαία ελληνικά κάλαντα.

Στην Κεφαλλονιά αυτή την εποχή η αγριοκουμαριά είναι φορτωμένη με ζωηρούς γλυκούς κόκκινους καρπούς. Κατά το έθιμο κλαδιά κουμαριάς και μυρτιάς στολίζουν το σπίτι τα Χριστούγεννα. Οι νοικοκυρές ψαίνουν το Χριστόψωμο, το διακοσμούν με το σχήμα του Σταυρού και το στολίζουν με αμύγδαλα και καρύδια. Τον παλιό καιρό γυρίζοντας από την εκκλησία μετά τη νυχτερινή λειτουργία των Χριστουγέννων, ο νοικοκύρης κρατούσε το Χριστόψωμο πάνω από τη φωτιά στο τζάκι και έριχνε πάνω του λάδι τρεις φορές, λέγοντας: "Χριστός γεννιέται, το φως αξαίνει". Κατόπιν κάθε μέλος της οικογένειας έκοβε ένα κομμάτι και το υπόλοιπο το πήγαιναν στον σταύλο και τάϊζαν τα ζώα σε ανάμνηση της ζεστασιάς που πρόσφεραν στον Χριστό στην γέννηση του.

Στην Κρήτη, και πάλι, πιο παλιά το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων έκοβαν κλαδιά και βλαστούς οι νοικοκυρές και οι κόρες και τα πήγαιναν στο σπίτι. Τα έβαζαν σε ποτήρι με νερό και προσμονούσαν να ανθίσουν. Το "ακοίμητο" τζάκι με τα μεγάλα κούτσουρα εξακολουθεί και τις ημέρες μας να δίνει τον τόνο μιας γιορτής οικογενειακής που όλοι αναζητούν ελπίζοντας σε ένα καλύτερο νέο έτος. Οι παλαιότεροι έλεγαν πως μέσα από την αθρακιά-την στάχτη-μπορούσαν να μαντέψουν τα μελλούμενα.

Στην Πελοπόννησο το πρωί της Πρωτοχρονιάς, η οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία και ο νοικοκύρης κρατάει στην τσέπη του ένα ρόδι, για να το "λειτουργήσει". Γυρνώντας σπίτι, πρέπει να χτυπήσει το κουδούνι της εξώπορτας-δεν πρέπει να ανοίξει ο ίδιος την πόρτα με το κλειδί του-και έτσι θα είναι ο πρώτος για να κάνει ποδαρικό με το ρόδι στο χέρι. Μπαίνοντας μέσα, με το δεξί, σπάει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα, το ρίχνει δηλαδή κάτω με δύναμη, για να σπάσει και να πεταχτούν οι ρώγες του παντού και ταυτόχρονα λέει "Με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μου όλη τη χρονιά". Τα παιδιά μαζεμένα γύρω-γύρω κοιτάζουν αν οι ρώγες είναι τραγανές και κατακόκκινες. Όσες ρώγες είναι γερές και όμορφες, τόσο χαρούμενες και ευλογημένες θα είναι οι μέρες που φέρνει μαζί του ο νέος χρόνος!

Στη Γαλλία τα Χριστούγεννα αποτελούν την εορταστική κορύφωση του έτους. Σε αντίθεση με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες η εποχή των Χριστουγέννων είναι περισσότερο σημαντική. Η παραμονή των Χριστουγέννων εδώ είναι μια συνηθισμένη εργάσιμη μέρα. Το βράδυ όμως η οικογένεια συγκεντρώνεται για ένα ολοκληρωμένο χριστουγεννιάτικο δείπνο. Ο Pere Noel, ο κατά του Γάλλου Άγιος Βασίλης, δίνει τα δώρα του το βράδυ μεταξύ 24 προς 25 Δεκεμβρίου. Μεγάλη σημασία στους εορτασμούς των Χριστουγέννων έχουν οι γαστρονομικές απολαύσεις. Το παραδοσιακό εορταστικό τραπέζι, το "Reveillon" (ρεβεγιόν) αποτελείται από μια πλούσια γκάμα διαφορετικών πιάτων. Και αυτό το έθιμο έχει περάσει σήμερα στα προγράμματα όλων των ξενοδοχειακών μονάδων της Ευρώπης και όχι μόνο αλλά και επί πλέον και την Πρωτοχρονιά. Οι Γάλλοι τα Αλεξανδριανά, τα γνωστά κόκκινα λουλούδια τα αποκαλούν (Αστέρια των Χριστουγέννων) και τα χρησιμοποιούν για διακόσμηση εσωτερικών χώρων καθώς και ως δώρο σε όλη τη διάρκεια του έτους.

Στη  Γερμανία το διάστημα που προηγείται των Χριστουγέννων είναι πολύ σημαντικό. Τα χριστουγεννιάτικα μπισκότα και το χριστουγεννιάτικο κέικ αποτελούν για τις οικογένειες τα παραδοσιακά γλυκά της περιόδου. Χαρακτηριστικές είναι και οι χριστουγεννιάτικες αγορές που εμφανίζονται από το πρώτο Σαββατοκύριακο του Δεκεμβρίου και τελειώνουν την παραμονή των Χριστουγέννων. Διοργανώνονται στο κέντρο της κάθε πόλης και οι πάγκοι τους περιλαμβάνουν γλυκά, στολίδια και ζεστό κόκκινο γλυκό κρασί με μπαχαρικά. Επίσης, στις 6 Δεκεμβρίου γιορτάζεται ο Ai Nikolaus, ο οποίος είναι παρόμοιος με τον Άγιο Βασίλη ως προς το έθιμο των δώρων. Σύμφωνα με την παράδοση τα παιδιά στις 5 Δεκεμβρίου πρέπει να τραγουδάνε ένα τραγούδι για να τον καλέσουν και το βράδυ αφήνουν ένα πιάτο ή μια μπότα έξω από την πόρτα του σπιτιού τους, πριν κοιμηθούν. Τότε ο Nikolaus φέρνει δώρα στα καλά παιδιά αλλά και ένα ματσάκι βέργες για να δείρει τα παιδιά που δεν ήταν φρόνιμα. 

Οι Γερμανοί δίνουν μεγάλη σημασία στη διακόσμηση των σπιτιών τους, την περίοδο των γιορτών. Γύρω από τα παράθυρα βάζουν λαμπιόνια ή ηλεκτρικά κεράκια και στα τζάμια τοποθετούν πολύχρωμες χριστουγεννιάτικες φιγούρες, ενώ στον κήπο στολίζουν ένα αληθινό (φυτεμένο) έλατο με λαμπάκια. Το χριστουγεννιάτικο δέντρο το στολίζουν την παραμονή των Χριστουγέννων. Είναι στολισμένο με μπαλίτσες και φιγούρες και φωτίζεται με λαμπάκια. Μερικές φορές βάζουν την παραδοσιακή φάτνη από κάτω και πάντα τα δώρα, για να τα βρουν με έκπληξη τα παιδιά επιστρέφοντας από την εκκλησία. Ύστερα, η οικογένεια γιορτάζει τα Χριστούγεννα πάνω από το πλούσιο τραπέζι, ενώ τη δεύτερη μέρα μαζεύονται όλοι οι συγγενείς και γιορτάζουν όλο το απόγευμα. 

Στην Αλβανία οι άνδρες της οικογένειας ετοιμάζουν το κρέας και το ψήνουν. Επίσης φτιάχνουν και μια πίτα όπως η ελληνική βασιλόπιτα, τη στιγμή που οι γυναίκες μαγειρεύουν τα υπόλοιπα φαγητά που θα γεμίσουν το τραπέζι, όπως η γαλοπούλα για το κύριο πιάτο αλλά και ο μπακλαβάς για γλυκό, που όμως έχει και φλουρί μέσα. Τα παιδιά στολίζουν το δέντρο και λένε κάλαντα. Όταν έρθει η ώρα του χριστουγεννιάτικου τραπεζιού, οι γυναίκες της οικογένειας στρώνουν το τραπέζι με τη γαλοπούλα στη μέση. Όλη η οικογένεια και οι συγγενείς τρώνε, πίνουν και χορεύουν χαρούμενα, ενώ κάποιοι από αυτούς πετάνε πυροτεχνήματα!

Στη Βουλγαρία η έναρξη του εορτασμού των Χριστουγέννων είναι η 22 Δεκεμβρίου, ημέρα που γιορτάζει ο Άγιος Ιγνάτιος. Σύμφωνα με τις λαϊκές δοξασίες, η ημέρα αυτή είναι η αρχή της νέας χρονιάς, άρα είναι πολύ σημαντικό το ποδαρικό στο σπίτι να γίνει από έναν άνθρωπο, που θα φέρει γούρι. Ο δανεισμός απαγορεύεται τη μέρα του Αγίου Ιγνάτιου, ώστε ο πλούτος να μείνει στο σπίτι όλο το νέο έτος. Ανήμερα τα Χριστούγεννα διεξάγεται η τελετή του "Koleduvane", όπου νεαρά αγόρια μεταμφιεσμένα, ψάλλουν τα κάλαντα και εύχονται υγεία και ευτυχία. Τα Χριστούγεννα ετοιμάζεται ένα ειδικό ψωμί (όπως η βασιλόπιτα της Πρωτοχρονιάς), μέσα στο οποίο βάζουν ένα νόμισμα. Το βράδυ κόβεται από τον αρχηγό της οικογένειας και μοιράζεται στα μέλη, αφού πρώτα ορισμένα κομμάτια αφιερωθούν στην Παναγία και το σπίτι.